List apostolski motu proprio
Papieża Jana Pawła II
o Duszpasterstwie Ludzi Morza
Ludzie morza od dawna nazywają imieniem Stella Maris Tę, w której opiekę zawsze ufali - Maryję Pannę. Jej Syn Jezus Chrystus zawsze towarzyszył swoim uczniom w przeprawach łodzią (1), pomagał im w trudach codziennej pracy i uspakajał burze (2). Także Kościół towarzyszy ludziom morza i troszczy sie o potrzeby duchowe tych, którzy przez życie i pracę związani są z morzem.
Pragnąc odpowiedzieć na wymogi specjalnego duszpasterstwa, jakiego potrzebują marynarze floty handlowej i rybackiej, ich rodziny, pracownicy portów, jak również ci wszyscy, którzy podejmują podróż morską, oraz mając na uwadze aktualizacje przepisów wydanych w ciągu obecnego stulecia - po zasięgnięciu opinii naszego brata, przewodniczącego papieskiej Rady ds. Duszpasterstwa Migrantów i Podróżnych - postanawiamy, co następuje:
CZĘŚĆ I Dzieło Duszpasterstwa Ludzi Morza
I. Dzieło Duszpasterstwa Ludzi Morza, choć nie stanowi autonomicznej jednostki kanonicznej, obdarzonej własną osobowością prawną, jest organizacją, która otacza opieką duszpasterską ludzi morza i ma wspomagać wysiłki wiernych, którzy są powołani, aby w tym środowisku dawać świadectwo chrześcijańskiego życia.
CZĘŚĆ II Ludzie Morza
II.1. W niniejszych przepisach stosowane są nastepujące określenia dotyczące różnych kategorii osób:
a) "pływający" to ci, którzy w danym momencie znajdują się na statkach handlowych lub rybackich oraz którzy z jakichkolwiek powodów podróżują statkiem;
b.) "marynarze", do których zalicza się: 1- pływających; 2 - tych, którzy ze względu na wykonywaną pracę zazwyczaj przebywają na statkach; 3 - osoby pracujące na platformach wydobywczych; 4 - emerytów, którzy wykonywali wyżej wymienione zawody; 5 - uczniów szkół morskich; 6 - pracowników portowych.
c.) "ludzie morza", do których należą: 1 - pływający i marynarze; 2 - małżonek, niepełnoletnie dzieci i wszystkie osoby mieszkające w jednym domu z marynarzem, nawet jeśli w danym momencie nie należy do personelu pływającego (np. jest emerytem); 3 - stali współpracownicy dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza.
2. Kapelani i zwierzchnicy Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza winni starać się o udostępnienie ludziom morza wszelkich niezbędnych środków, które pozwalają prowadzić święte życie, winni też uznawać i popierać misję, jaką wszyscy wierni, a zwłaszcza świeccy, zgodnie ze swym szczególnym statusem spełniają w kościele i w środowisku ludzi morza.
III. Biorąc pod uwagę szczególne warunki, w jakich żyją ludzie morza, oraz zachowując przywileje poprzednio już przyznane tej grupie wiernych przez Stolicę Apostolską, postanawia się co następuje:
1. Marynarze mogą spełnić obowiązek przyjęcia komunii św. wielkanocnej w ciągu całego roku, wysłuchawszy uprzednio stosownego pouczenia lub katechezy na temat tego obowiazku;
2. Pływający nie są zobowiązani przez prawo do wstrzemiężliwości i do postu, o którym mowa w kan. 1251. Zaleca się jednak, aby korzystając z tego zwolnienia starali sie spełniać zamiast wspomnianego nakazu wstrzemięźliwości, odpowiednią praktykę pobożności oraz zachowywać w miarę możliwości jeden i drugi przepis przynajmniej w Wielki Piątek, na pamiątkę męki i śmierci Jezusa Chrystusa.
3. Pływający, jeżeli należycie wyspowiadali się i przyjęli komunię św., mogą uzyskać odpust zupełny w dniu św. patrona kaplicy oraz w dniu 2 sierpnia, jeżeli pobożnie nawiedza kaplicę wzniesioną legalnie na pokładzie statku oraz odmówią w niej w skupieniu Modlitwę Pańską i wyznanie wiary („Ojcze nasz" i „Wierzę") w intencjach Ojca Świętego;
4. Ci sami wierni pod tymi samymi warunkami mogą uzyskać jednorazowo odpust zupełny, ofiarowując go wyłącznie w intencji zmarłych, w dniu 2 listopada, jeżeli nawiedzą pobożnie wspomnianą kaplicę i odmówią w niej w skupieniu Modlitwę Pańską i wyznanie wiary („Ojcze nasz" i „Wierzę") w intencjach Ojca Świętego;
5. Ludzie morza mogą uzyskać odpusty, o których mowa w nn. 3 i 4, spełniając te same warunki w kaplicach lub miejscach modlitwy, istniejących w siedzibach Duszpasterstwa Ludzi Morza. Pływający na statkach, na których nie ma kaplicy, moga uzyskać te odpusty odmawiając te same modlitwy przed świętym wizerunkiem.
CZĘŚĆ III Kapelan Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza
IV. 1. Kapelanem Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza jest mianowany zgodnie z art. XII/p.2, n. 2, któremu ta sama władza zwierzchnia, która go mianowała, powierza urząd wymieniony w kan. 564 Kodeksu Prawa Kanonicznego, w celu zapewnienia opieki duchowej ludziom morza. Wskazane jest, aby w miarę możliwości posługa ta była mu powierzona na stałe.
2. Kapelan Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza winien sie odznaczać nienagannym życiem, gorliwością, roztropnością i znajomością środowiska. Jest też wskazane, aby dobrze znał jezyki i cieszył się dobrym zdrowiem.
3. Aby Kapelan Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza okazał się pod każdym względem zdolny do należytego spełniania swojej szczególnej posługi, winien zostać starannie pouczony i przygotowany, zanim zostanie mu powierzona ta szczególna misja duszpasterska.
4. Kapelan Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza winien wybrać spośród marynarzy zamieszkałych w danym miejscu lub przebywających w nim czasowo tych, którzy odznaczają się zdolnościami przywódczymi, i dopomóc im w pogłębieniu wiary chrześcijańskiej, umocnieniu więzi z Chrystusem oraz rozwinięciu umiejętności tworzenia i prowadzenia wspólnoty chrześcijańskiej na pokładzie statku.
5. Kapelan Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza winien wybrać marynarzy odznaczających się szczególnym nabożeństwem do Świętego Sakramentu i odpowiednio ich przygotować, aby mogli zostać mianowani przez kompetentne władze nadzwyczajnymi szafarzami Eucharystii oraz by potrafili godnie pełnić tę posługę zwłaszcza na pokładzie swoich statków.
6. Kapelan Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza pełni posługę duszpasterska w ośrodkach Stella Maris oraz w innych ośrodkach przeznaczonych dla marynarzy.
V. 1. Kapelan Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza na mocy swego urzedu moze spełniać wśród ludzi morza wszystkie posługi duszpasterskie z wyjątkiem tych, które odnoszą się do materii małżeństwa.
2. Funkcje kapelana Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza pokrywają sie z funkcjami proboszcza terytorium, na którym działa kapelan. Z tego powodu powinien on wykonywać swoją posługę duszpasterską w porozumieniu i braterskiej więzi z miejscowym proboszczem.
3. Kapelan Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza winien skrupulatnie prowadzić księgę ochrzczonych, bierzmowanych i zmarłych. Na końcu roku jest zobowiązany wysłać sprawozdanie z wykonanych czynności do dyrektora krajowego, o czym mowa w art. IX/p.2, wraz z poświadczonym odpisem ksiąg, chyba, że akty zostały zarejestrowane w księgach parafii portowej.
VI. Wszyscy kapelani Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza na mocy swego urzędu mają nastepujące uprawnienia specjalne:
a.) mogą odprawiać Msze św. dwa razy - jeżeli jest po temu słuszna przyczyna - w dni powszednie i trzy razy - jeżeli wymaga tego rzeczywista potrzeba duszpasterska - w niedziele i dni świąteczne;
b.) jeżeli istnieje słuszna przyczyna, mogą regularnie odprawiać Msze św. poza miejscem kultu, stosując się do postanowień kan. 932 Kodeksu Prawa Kanonicznego;
c.) w Wielki Czwartek wspomnienie Wieczerzy Panskiej, mogą odprawić w godzinach wieczornych - jeżeli jest taka potrzeba duszpasterska - drugą Msze św. w kościołach i kaplicach, a w przypadku rzeczywistej konieczności i tylko dla wiernych, którzy nie mogą uczestniczyć we Mszy św. wieczornej - także w godzinach porannych.
VII. 1. Kapelan Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza, wyznaczony przez kompetentną władzę do pełnienia posługi podczas podróży na pokładzie statku, jest zobowiązany udzielać pomocy duchowej wszystkim uczestnikom podróży od samego jej początku aż do zakończenia, niezależnie od tego, czy statek żegluje po morzu, jeziorze czy rzece.
2. Przy zachowaniu dyspozycji kan. 566 Kodeksu Prawa Kanonicznego, kapelan, o którym mowa w poprzednim paragrafie, ma specjalne uprawnienia do udzielania sakramentu bierzmowania w czasie trwania podróży każdemu wiernemu, pod warunkiem, że nie ma na pokładzie żadnego biskupa pozostającego w komunii ze Stolicą Apostolską i przy zachowaniu wszystkich przepisów kanonicznych.
3. Aby móc w sposób ważny i godziwy być świadkiem urzędowym zawarcia związku małżeńskiego podczas podróży, kapelan Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza musi otrzymać upoważnienie od ordynariusza lub proboszcza parafii, w której jedna ze stron zawierających małżeństwo mieszka na stałe lub tymczasowo, lub też, w której przebywała przez okres miesiąca, a w przypadku osób nie mających żadnego miejsca zamieszkania - od proboszcza parafii, na terenie której znajduje się port, gdzie osoby te weszły na statek. Kapelan ma obowiązek przekazać osobie, która udzieliła upoważnienia, dane dotyczące zawartego sakramentu, aby zostały zarejestrowane w księdze małżeństw.
VIII. 1.Ta sama władza, uprawniona do mianowania kapelanów, może powierzyć diakonowi, osobie świeckiej lub zakonnej zadania współpracy z Dziełem Duszpasterstwa Ludzi Morza. Taki współpracownik pomaga kapelanowi i zgodnie z przepisami prawa zastępuje go w funkcjach, których wykonywanie nie wymaga kapłaństwa urzędowego.
2. Współpracownicy Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza winni wyróżniać się nienagannym życiem, roztropnością i znajomością zagadnień wiary. Wskazane jest, aby zostali odpowiednio pouczeni i starannie przygotowani, zanim będzie im powierzone to zadanie.
CZĘŚĆ IV Kierownictwo Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza
IX. 1. W każdej Konferencji Episkopatu kraju, który ma dostęp do morza, jeden z biskupów powinien pełnić funkcję promotora Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza i wspomagać jego działalność. Sama Konferencja Episkopatu wyznaczy biskupa promotora, wybierając go raczej spośród biskupów diecezji nadmorskich, określi długość jego kadencji i przekaże Papieskiej Radzie ds. Migrantów i Podróżnych dane dotyczące tej nominacji.
2. Biskup promotor winien wybrać kapłana o odpowiednich kwalifikacjach i przedstawić jego kandydaturę Konferencji Episkopatu, która pisemnym dekretem mianuje go na określony czas krajowym dyrektorem Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza i powierzy mu zadania wymienione w art. XI, a zarazem przekaże jego nazwisko i długość kadencji Papieskiej Radzie ds. Migrantów i Podróżnych. Dyrektor krajowy będzie mógł korzystać z pomocy współpracownika apostolskiego.
X. Zadania biskupa promotora są następujące:
1) biskup promotor wyznacza kierunki pracy dyrektora krajowego, śledzi uważnie jego działalność i udziela mu stosownych wskazań i porad, aby mógł właściwie wywiązywać się z zadań, jakie zostały mu powierzone;
2) w wyznaczonym czasie, a także ilekroć uzna to za stosowne, poleca sporządzić sprawozdanie dotyczące opieki duszpasterskiej nad ludźmi morza oraz pracy dyrektora krajowego;
3) przekazuje Konferencji Episkopatu sprawozdanie, o którym mowa w n. 2, wraz z własną opinią, i stara się rozbudzić wśród innych biskupów zainteresowanie tą szczególną dziedziną duszpasterstwa;
4) utrzymuje kontakt z Papieską Radą ds. Duszpasterstwa Migrantów i Podróżnych we wszystkich sprawach dotyczących Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza i przekazuje dyrektorowi krajowemu otrzymane informacje;
5) przedstawia Papieskiej Radzie ds. Duszpasterstwa Migrantów i Podróżnych doroczne sprawozdanie na temat sytuacji Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza w swoim kraju.
XI. Zasadnicze obowiązki dyrektora krajowego sa następujące:
1) dyrektor krajowy współpracuje z biskupami swojego kraju we wszystkich sprawach dotyczących duchowego dobra ludzi morza;
2) przynajmniej raz w roku wysyła do biskupa promotora sprawozdanie na temat stanu duchowego oraz duszpasterstwa ludzi morza w swoim kraju. Winien w nim opisać zarówno te działania, które przyniosły pozytywne rezultaty, jak i te, których wyniki były mniej pomyślne, a także przedstawić środki zaradcze stosowane w celu uniknięcia szkód, i wreszcie to wszystko, co w jego opinii może się przyczynić do rozwoju Duszpasterstwa Ludzi Morza;
3) troszczy się o należyte przygotowanie specjalne, jakie powinni otrzymać kapelani;
4) kieruje pracą kapelanów Duszpasterstwa Ludzi Morza, nie naruszając uprawnień ordynariusza miejsca;
5) czuwa nad tym, aby kapelanowie gorliwie spełniali swoje powinności oraz stosowali się do zaleceń Stolicy Apostolskiej i ordynariusza miejsca;
6) za zgodą biskupa promotora i stosownie do doraźnych okoliczności organizuje spotkania i rekolekcje dla kapelanów z całego kraju lub dla kapelanów i innych wiernych, którzy współpracują z Dziełem Duszpasterstwa Ludzi Morza;
7) popiera i ze szczególną gorliwością rozwija apostolat świeckich oraz ułatwia im aktywne uczestnictwo, biorąc pod uwagę róznorodność ich uzdolnień;
8) nawiązuje i utrzymuje regularne stosunki ze stowarzyszeniami i instytucjami humanitarnymi, zarówno katolickimi, jak i niekatolickim, oraz z organizacjami pozarządowymi, które dążą między innymi do tych samych celów co Dzieło Duszpasterstwa Ludzi Morza;
9) odwiedza często ośrodki Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza;
10) składa we właściwej kurii biskupiej autentyczny odpis ksiąg ochrzczonych, bierzmowanych i zmarłych, prowadzonych przez niego samego lub przez kapelanów;
11) możliwie jak najszybciej przekazuje proboszczowi macierzystej parafii osób zainteresowanych dane, które winny zostać zapisane w księgach parafialnych;
12) nawiązuje kontakty z Dziełem Duszpasterstwa Ludzi Morza w sąsiednich krajach oraz reprezentuje swój kraj w spotkaniach na szczeblu regionalnym i kontynentalnym;
13) utrzymuje regularne kontakty z koordynatorem regionalnym, o którym mowa w art.XII/p.1, n.6.
XII. 1. Prawem i obowiązkiem biskupa diecezjalnego jest troska o zapewnienie należytej opieki duszpasterskiej wszystkim marynarzom, którzy zamieszkują - choćby tylko przez pewien czas - na obszarze jego jurysdykcji.
2. Zadaniem biskupa diecezjalnego jest:
1) określanie najwłaściwszych form duszpasterstwa ludzi morza;
2) mianowanie, w porozumieniu z dyrektorem krajowym, kapelanów Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza w swojej diecezji oraz udzielanie im odpowiedniego upoważnienia;
3) wydawanie pozwoleń na tworzenie kaplic na pokładzie statków, które są wpisane do publicznego rejestru w portach położonych na terytorium jego jurysdykcji.
XIII. 1. Papieska Rada ds. Migrantów i Podróżnych, która kieruje Dziełem Duszpasterstwa Ludzi Morza, spełnia następujące zasadnicze zadania:
1) wydaje instrukcje, o których mowa w kan. 34 Kodeksu Prawa Kanonicznego, oraz udziela zaleceń i wskazań dotyczących Duszpasterstwa Ludzi Morza;
2) z należytą roztropnością czuwa nad tym, aby ta posługa była pełniona w sposób zgodny z prawem, godny i owocny;
3) w stosunku do stowarzyszeń, które mogą istnieć w ramach Dzieła Duszpasterstwa Ludzi Morza, spełnia funkcje właściwe dla Stolicy Apostolskiej w tej materii;
4) służy współpracą wszystkim, którzy zajmuja się tą apostolską działalnością, zachęca ich i wspomaga, korygując także ewentualne nieprawidłowości;
5) krzewi w środowisku ludzi morza ducha ekumenizmu, czuwając zarazem, aby działalność na tym polu była całkowicie zgodna z nauczaniem i dyscypliną Kościoła;
6) mianuje, stosownie do propozycji zainteresowanych biskupów promotorów, koordynatora dla regionu obejmującego różne Konferencje Episkopatów, określając jego funkcje.
2. Aby duszpasterstwo ludzi morza było jak najskuteczniejsze i jak najlepiej zorganizowane, Papieska Rada ds. Migrantów i Podróżnych winna nawiązywać i rozwijać współpracę oraz koordynować działania z Konferencjami Episkopatów i z lokalnymi ordynariuszami. Papieska Rada nawiąże też kontakty z instytucjami życia konsekrowanego oraz ze stowarzyszeniami i organizacjami, które mogą współpracować na płaszczyźnie międzynarodowej z Dziełem Duszpasterstwa Ludzi Morza. Wszystko to bez względu na jakiekolwiek postanowienia przeciwne.
W Rzymie, u Świętego Piotra, 31 stycznia 1997 r., w dziewiętnastym roku mego Pontyfikatu.
1 - Cfr. Mt 8, 23-27; Mk 4, 35-41; Lk 8, 22-25
2 - Cfr. Mt 14, 22-33; Mk 6, 47-52; J 6, 16-21
